Przygotowanie

W uprawie ziemniaka podstawowym warunkiem…

W uprawie ziemniaka podstawowym warunkiem uzyskania wysokiego plonu dobrej jakości są zdrowe sadzeniaki.

Powinny one pochodzić z plantacji o sprawdzonej zdrowotności potwierdzonej paszportem. Przed sadzeniem powinniśmy ziemniaki przesortować odrzucając bulwy zgniłe, porażone chorobami, zdeformowane i uszkodzone. Podczas przygotowywania sadzeniaków usuwamy wyrośnięte kiełki, a bulwy zdrowe powinniśmy podzielić na frakcje. Najczęściej stosowany kalibraż w przypadku odmian jadalnych to frakcja 30-50 lub 35-55 mm. Plantatorzy ziemniaków z reguły poszukują sadzeniaków o mniejszym kalibrażu. Jednak to z bulw dużych/kalibraż 45-60mm/ zawierających większą ilość substancji zapasowych wyrasta więcej łodyg, wschody i wiązanie bulw rozpoczyna się wcześniej a nowe bulwy szybciej osiągają wielkość handlową.

Koszty związane z zakupem większej ilości sadzeniaków zwracają się z nawiązką w osiągniętym wyższym plonie. Zabiegiem koniecznym w uprawie ziemniaków na wczesny zbiór jest podkiełkowanie sadzeniaków. Polega ono na umieszczaniu ich w ażurowych skrzynkach ok. 6-8 tygodni przed sadzeniem. W pomieszczeniach do podkiełkowywania musi być odpowiednia wentylacja, dostęp światła (10-12 godzin/dobę), temperatura w granicach 12-15°C oraz wilgotność 80-85%. Podkiełkowywanie przyspiesza wschody o 10-14 dni.

W przypadku odmian na późniejszy zbiór często stosuje się tzw. pobudzanie. Jednak zabieg ten przeprowadza się bez dostępu światła. Po upływie ok. 10 dni w zagłębieniach oczek pojawiają się białe kiełki. Pobudzanie przyspiesza wschody o 3-7 dni. Bulwy bez wyraźnych objawów kiełkowania nie powinny być użyte do sadzenia. Niezwykle ważną rolę odgrywa wartość plonotwórcza sadzeniaków, którą możemy ocenić na podstawie ilości i jakości kiełków. / tab. 1/

Stadium rozwoju bulw	Wczesny zbiór	Zbiór po dojżałości bulw
Brak kiełków	Brak wschodów	Brak wschodów
Dominacja kiełka wierzchołkowego	Niska	Dość niska
Kiełkowanie kilku oczek	Dość wysoka	Bardzo wysoka
Kiełkowanie wielu oczek	Wysoka	Wysoka
Tuberyzacja na kiełkach	Niska lub bardzo niska	Niska lub bardzo niska
Tuberyzacja na bulwach	Brak wschodów	Brak wschodów

Zaprawianie

Rizoktonioza jest chorobą w coraz większym stopniu zagrażającą uprawie ziemniaków. Możemy ograniczyć jej skutki poprzez zaprawianie bulw. Najlepiej zabieg ten wykonać zaprawiarkami montowanymi na sadzarce preparatami Np. Monceren 250 FS w dawce 60 ml/100 kg sadzeniaków, Moncut 460 S.C. w dawce 200 ml/1 tonę sadzeniaków. Zaprawianie zaleca się przy wysokiej presji choroby tj. widoczne sklerocje na sadzeniakach, niskie temperatury, wczesne terminy sadzenia, słoma, chwasty.

Gleba i przedplon

Dla ziemniaków odpowiednie są gleby w dobrej kulturze, o dobrych stosunkach wodnych, odczynie lekko kwaśnym. Są to gleby kl. III i IV kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego. Nie nadają się gleby bardzo lekkie i gliniaste, podmokle, zakamienione. Dobrymi przedplonami są rośliny motylkowe, motylkowe z trawami, rzodkiew oleista. Niższe plony osiągamy po zbożach i kukurydzy. Dobre efekty, szczególnie na glebach słabszych daje przyoranie poplonu peluszki, gorczycy, seradeli czy też facelii. Warto pamiętać, żeby dobrze przerobić masę, ponieważ duża ilość materii organicznej może spowodować wystąpienie rizoktoniozy, która może skutkować niższym plonem bulw i zawartością skrobi.

Nawożenie organiczne

Nawożenie organiczne ma na celu poprawę żyzności gleby. Utrzymuje ono poziom próchnicy, sprzyja rozwojowi mikroorganizmów oraz poprawia jej właściwości chemiczne i fizjologiczne.

Nawożenie obornikiem wpływa także na wysokość i jakość plonu, poprzez większą odporność bulw na uszkodzenia mechaniczne podczas zbioru, obniża straty w okresie przechowywania, zmniejsza ciemnienie miąższu bulw surowych, poprawia walory smakowe ziemniaków.
Wykorzystanie składników przez ziemniaki z obornika wynosi 10-60% w zależności od rodzaju obornika (jego pochodzenia) oraz składnika pokarmowego. W największym stopniu bo w ok. 60% w pierwszym roku od zastosowania wykorzystany jest potas. Średnia zawartość azotu to ok. 150 kg w 30 tonach obornika. Średnia zawartość NPK w 30 tonach obornika bydlęcego wynosi kolejno: 150 kg, 90 kg, 195 kg.

Ze względu na większe wykorzystanie składników pokarmowych z obornika, zalecane jest zastosowanie go jesienią. Również, ze względu na znajdujący się w nim potas w formie chlorkowej, nie zaleca się stosowania go wiosną. Pomiot kurzy można stosować w dawce 5-7 t/ha. Zaleca się go mieszać z innymi nawozami organicznymi. Pod ziemniaki jadalne stosujemy go w ograniczonym zakresie.

Przygotowanie gleby

Rozwój korzeni w glebie zależy od tego czy istnieją w niej warstwy zbite czy też nie. Przy dużych opadach zwłaszcza w wysokich temperaturach istnieje niebezpieczeństwo, że wskutek nadmiernego nagromadzenia wilgoci i braku tlenu korzenie obumierają. I choć gleba jest wilgotna stwierdzamy symptomy braku wody, gdyż obumarłe korzenie nie są w stanie jej pobierać / wegetacja 2009r/. Wynika stąd jednoznacznie, że gleba pod ziemniaki musi sprostać wysokim wymaganiom, a rolnicy przy pomocy intensywnych zabiegów muszą stworzyć optymalne warunki do wegetacji ziemniaków. Jednym z takich zabiegów jest głęboszowanie. Wykonujemy je na glebach lekkich na głębokość 45-50 cm i 60-70 na glebach cięższych. Badania wykazały, że wskutek głęboszowania zwyżki plonu ziemniaka wynosiły w latach normalnych ok. 10%, natomiast w latach suchych do 30% przy jednoczesnym zwiększeniu udziału bulw dużych. Ważne jest również aby np. orkę przedzimową z jednoczesnym przyoraniem obornika lub rozdrobnionych nawozów zielonych wykonać na głębokość 30-35cm pługiem z przedpłużkiem, tak aby obornik lub poplony zielone umieszczone były płycej. Zapewni to szybszy i równomierny rozkład substancji organicznej. Na glebach średnio zwięzłych i zwięzłych za pługiem należy zaczepić bronę kolczatkę lub bronę zębową co pozwala na wykonanie wcześniejszych wiosennych zabiegów uprawowych. Na glebach lekkich i średnich i w terenach pagórkowatych należy orkę pozostawić w ostrej skibie co sprzyja lepszemu gromadzeniu wód opadowych.

Ważne jest również aby np. orkę przedzimową z jednoczesnym przyoraniem obornika lub rozdrobnionych nawozów zielonych wykonać na głębokość 30-35cm pługiem z przedpłużkiem tak aby obornik lub poplony zielone umieszczone były płycej zapewni to szybszy i równomierny rozkład substancji organicznej. Na glebach średnio zwięzłych i zwięzłych za pługiem należy zaczepić bronę kolczatkę lub bronę zębową co pozwala na wykonanie wcześniejszych wiosennych zabiegów uprawowych. Na glebach lekkich i średnich i w terenach pagórkowatych należy orkę pozostawić w ostrej skibie co sprzyja lepszemu gromadzeniu wód opadowych.

Uprawa wiosenna

Przerwanie parowania, skruszenie gleby i przyspieszone jej ogrzewanie uzyskujemy po jak najwcześniejszym włókowaniu lub bronowaniu. Po nawożeniu wykonujemy uprawę na głębokości ok. 12-14 cm najczęściej agregatem uprawowym. Na glebach lżejszych można zastosować dwukrotnie kultywator z bronami zębowymi, na cięższych zastosować glebogryzarkę lub bronę wirnikową z agregatem uprawowym. Kierunek ostatniego przejazdu agregatem powinien być zgodny z kierunkiem sadzenia. Aby uzyskać wysoką jakość ziemniaków jadalnych, na glebach zwięzłych i zakamienionych, wskazane byłoby usunięcie brył i kamieni z głębokości 25-30 cm za pomocą specjalnego zestawu pługów i odsiewaczy. W tak spulchnionej glebie ziemniaki mają doskonale warunki wzrostu i rozwoju, a podczas zbioru zdecydowanie zmniejsza się liczba mechanicznych uszkodzeń. Bardzo ważnym zabiegiem wykonywanym przed sadzeniem jest odkamienianie pola, ponieważ to kamienie są głównym czynnikiem powodującym uszkodzenia mechaniczne ziemniaków.

Nawożenie mineralne

Fosfor – korzyści: zwiększa zawartość suchej masy, zmniejsza skłonność do ciemnienia bulw, zwiększa odporność na uszkodzenia mechaniczne, przyspiesza dojrzewanie, zmniejsza podatność na porażenie chorobami wirusowymi, zwiększa w plonie udział bulw drobnych.

Potas – zwiększa udział bulw dużych, zawartość białka, zawartość witaminy C, wzrasta także zawartość aminokwasów, zmniejsza skłonność do ciemnienia, polepsza cechy kulinarne / sypkość miąższu/ zmniejsza straty podczas przechowywania. Zwiększa ilość bulw dużych szczególnie w okresie suszy. Nawozy fosforowe i potasowe na glebach zwięzłych i średnio zwięzłych o uregulowanej kwasowości można stosować jesienią pod orkę przedzimową. Na glebach lekkich i kwaśnych lepsze efekty daje zastosowanie nawozu fosforowego wiosną.

Najlepszymi nawozami potasowymi są siarczan potasu i kalimagnezja. Im wyższa zawartość potasu w soli potasowej tym mniejsza zawartość szkodliwego chlorku sodu. Chlorek sodu, w dużej ilości, powoduje uszkodzenia kiełków w początkowej fazie wzrostu ziemniaków. Warto zastosować nawozy wieloskładnikowe nowej generacji, zawierające dużą zawartość potasu w formie siarczanowej oraz wysoką zawartość rozpuszczalnego w wodzie fosforu.

Dawki

Właściwa proporcja NPK dla ziemniaków jadalnych wynosi 1:0,7:1,5-2.
Właściwa proporcja NPK dla ziemniaków skrobiowych wynosi 1:1:1,5
Przy ustalaniu wysokości dawek fosforu i potasu powinniśmy uwzględnić aktualną zasobność gleby.

Zalecane dawki potasu i fosforu przy pełnej dawce obornika , zakładany plon ziemniaków 40 t/ha tabela nr 2.

Wyszczególnienie	Gleby lekkie	Gleby średnie
Nawożenie fosforem przy niskiej zawartości w glebie	106	136
Nawożenie fosforem przy wysokiej zawartości w glebie	41	68
Nawożenie potasem przy niskiej zawartości w glebie	283	272
Nawożenie potasem przy wysokiej zawartości w glebie	173	155

Brak analizy gleb w gospodarstwie praktycznie uniemożliwia zastosowanie optymalnych dawek fosforu i potasu. Składników, które mają podstawowe znaczenie w uzyskaniu wysokiego, dobrej jakości plonu ziemniaków jadalnych. Efektywnym sposobem nawożenia mineralnego pod ziemniaki jest rzędowy wysiew w redliny. Daje on wiele wymiernych korzyści w tym – wcześniejsze i lepsze przyswajanie składnika przez korzenie, oszczędność w stosowaniu nawozu, ograniczenie ilości przejazdów na uprawianym polu, równomierny wzrost i rozwój roślin w okresie wegetacji. Poprawia również jakość uzyskiwanych bulw. W doświadczeniach przy nawożeniu 120 kg/ha N zawartość azotanów w bulwach zmniejszyła się z o ok. 20% na korzyść nawożenia rzędowego a także wyraźnie zmniejsza się ciemnienie miąższu po ugotowaniu. Przy dawce 30 kg/ha N w moczniku zastosowanym rzędowo uzyskano plon bulw na poziomie podobnym jak przy dawce 60 kg/ha N zastosowanej rzutowo przed sadzeniem.

Nawożenie azotowe

Azot stosujemy w jednej dawce przed sadzeniem jeśli poziom nawożenia nie przekracza 100-120 kg/ha. Dawkę powyżej 120 kg/ha N dzielimy na 2 części dając drugą część bezpośrednio przed wschodami lub dolistnie w okresie od zwarcia międzyrzędzi do fazy pełnego kwitnienia łącząc je ze zwalczaniem stonki lub zarazy ziemniaka. Udział azotu wnoszonego dolistnie nie powinien przekraczać 20% całości zaplanowanej dawki.
W ostatnich latach brak opadów lub ich nadmiar, wysokie temperatury utrudniają pobieranie składników z gleby. Uzasadnione jest więc uzupełnianie azotu przez nawożenie dolistne. Optymalnym stężeniem mocznika dla ziemniaków młodych jest 6-8% roztwór/ w 300 l wody 20-24 kg mocznika/. Do 2- go zabiegu można dawkę mocznika zwiększyć, stężenie 30 kg mocznika w 300 l wody nie powoduje poparzeń. Azot dostarczony z roztworu mocznika zostaje w ok. 80% pobrany w ciągu kilku godzin. Na glebach o średniej zasobności w magnez efektywne jest dolistne nawożenie roztworem mocznika z dodatkiem siarczanu magnezu.

Jeśli plantacja ziemniaków jest nawadniana to dawkę azotu zwiększamy o ok. 30-40 kg N/ha. Zwiększamy również dawkę azotu o 10-15% na plantacjach kompleksowej chemicznej ochrony przed patogenami. Przy wyższych dawkach azotu wzrasta w plonie udział bulw dużych ale zbyt wysokie dawki azotu pogarszają jakość konsumpcyjną ziemniaków jadalnych, zwiększają podatność na uszkodzenia. Nadmierne nawożenie azotowe sprzyja także rozwojowi zarazy ziemniaka jak również zwiększonemu porażeniu bulw ospowatością, zwiększa podatność na pustowatość i rdzawą plamistość.
Optymalne dawki na bardzo wczesny zbiór / po 60 dniach/ – 50-70 kg N/ha, a pod ziemniaki /po 75 dniach/ – o 20 kg więcej. Najbardziej odpowiednim nawozem azotowym pod ziemniaki jest mocznik. Na glebach obojętnych i zasadowych – siarczan amonu. W uprawie na bardzo wczesny zbiór – saletra amonowa lub saletrzak.

Sadzenie

Termin sadzenia ziemniaków uzależniony jest od temperatury gleby. Powinna być ona nagrzana na głębokości 10 cm do 8-10 ° C. Zalecanym terminem sadzenia jest okres od II dekady kwietnia do I dekady maja w zależności od regionu. Opóźnienie sadzenia wyraźnie obniża plon, powoduje rozdrobnienie bulw. Ziemniaki jadalne wymagają obsady 40-55 tyś. roślin/ha. sadzimy sadzeniakami rozsortowanymi na 2-3 frakcje, pobudzone gdzie długość kiełka nie powinna przekraczać 5 mm. Optymalna waga sadzeniaka umożliwiająca osiągniecie wysokiego plonu wynosi 50-80 g.

Głębokość sadzenia

Zbyt głębokie sadzenie, szczególnie na glebach średnio zwięzłych i zwięzłych, zwiększa porażenie czarną nóżką i rizoktoniozą. Powoduje opóźnione wschody, utrudnia zbór kombajnem, zwiększa straty w wyniku uszkodzeń mechanicznych. Głębokość sadzenia określamy od podstawy sadzeniaka do wyrównanej powierzchni roli przed sadzeniem – optymalna jest 2 cm więcej od poprzecznej średnicy sadzeniaka.

Dla sadzeniaków małych o wielkości 3-4 cm powinna wynosić 5-6 cm, średnich o wielkości 4-5 cm – 6-7 cm, a dla dużych o wielkości 5-6 cm – 7-8 cm. Wysokość obsypywania powinna wynosić 6-8 cm gleby nad sadzeniakiem. Za szerokimi rzędami przemawia lepsze utrzymanie wilgotności, ograniczenie występowania bulw zazielenionych, wyższa efektywność nawożenia, mniejsza ilość bulw uszkodzonych podczas zbioru. Kształt redliny to- ścięty stożek o szerokości podstawy 65 cm i przy wierzchołku 18-20 cm oraz wysokości 20-25 cm, wykazujący małą podatność na rozmywanie i deformacje, stwarzający dobre warunki dla rozwoju stolonów.

Parametry sadzenia tabela nr 3

Cecha	Jadalne	Jadalne na wczesny zbiór
Wielkość bulw w cm	3-4 i 4-5	4-5
Liczba pędów na bulwie	3,2 i 4,1	4-6
Liczba pędów tys szt. ha	200	Zbiór 60 dni po sadzeniu- 500 Zbiór 75 dni po sadzeniu – 300
Przygotowanie sadzeniaków	pobudzanie	podkiełkowanie
Gęstość sadzenia cm	21-27	15-20
Głębokość sadzenia cm	6-7	5-6
Szerokość międzyrzędzi cm	75-90	62,6-67,5
Temp. gleby na głębokości 10 cm w momencie sadzenia	6-8	5-6

prędkość sadzenia – sadzeniaki małe o średnicy 30-45 mm ok. 5km/h, duże o średnicy 45-60 – 3 km/h

Ochrona plantacji przed zarazą ziemniaka

Fungicydy do zwalczania zarazy ziemniaka należą do trzech grup:

systemiczne (układowe) – przemieszczają się w roślinie chroniąc przed porażeniem także nowo przyrastające części roślin,
wgłębne – działają w miejscu naniesienia, przenikają kilka warstw komórek liścia, ale nie przemieszczają się w roślinie,
kontaktowe – zapobiegają zakażeniu przez działanie w miejscu naniesienia i muszą być zastosowane przed infekcją.

W obrocie występują ponadto środki o działaniu układowo – wgłębnym.

Bardzo istotnym elementem w zwalczaniu zarazy ziemniaka jest termin pierwszego zabiegu. Dużą efektywność ochrony może zapewnić wczesne przeprowadzenie zabiegu profilaktycznego (około 2 miesiące po posadzeniu, 50-55 dni), którego zadaniem jest ochrona plantacji przed zarazą łodygową i alternariozą. Następny zabieg należy wykonać zgodnie z sygnalizacją lub według uproszczonego systemu: na plantacjach odmian bardzo wczesnych i wczesnych w okresie zwierania się rzędów, na plantacjach odmian późnych, gdy na odmianach wczesnych pojawią się pierwsze objawy choroby.

Zalecana kolejność stosowanych fungicydów:

I zabieg – preparaty o działaniu systemicznym lub wgłębnym,

II zabieg – po 10-14 dniach preparaty o działaniu wgłębnym lub kontaktowym.
Kolejne zabiegi – co 7 – 10 dni preparatami kontaktowymi, pamiętając o przemiennym ich stosowaniu (różne grupy chemiczne).
Do ostatniego zabiegu zaleca się zastosować środki chroniące bulwy przed zarodnikami pływkowymi zarazy ziemniaka np. s.a. fluazynam, cyjazofamid
Na 2-3 tygodnie przed zbiorem – chemicznie desykujemy plantację, przyspieszając w ten sposób zasychanie łęcin, co znacząco ułatwia zbiór oraz zmniejsza ryzyka porażenia plantacji chorobami wirusowymi.

Zbiór

Od sposobu zbioru w dużej mierze zależy jakość ziemniaków jadalnych. Dokonujemy go po osiągnięciu pełnej dojrzałości bulw (naskórek nie łuszczy się pod naciskiem kciuka), przy temp gleby powyżej 10°C i jej wilgotności do 15%. Bulwa ziemniaka jest bardzo podatna na działanie metalowych części maszyn zbierających i sortujących. Otarcia skórki, obicia, okaleczenia, pęknięcia, zgniecenia, zmiażdżenia są przyczyną wnikania bakterii i grzybów promieniowców, które powodują porażenia mokrą i suchą zgnilizną. Obicia objawiają się bardzo intensywnym ciemnieniem miąższu.
W czasie przechowywania ziemniaków wyróżnia się 5 etapów, które różnią się od siebie przebiegiem temperatury i wilgotności oraz czasem wietrzenia ziemniaków:

Osuszanie odbywa się przy temperaturze 12–18°C, przy wilgotności powietrza 75–95%, średni czas wietrzenia na dobę to 10–24 godzin dla wszystkich kierunków użytkowania ziemniaków.
Dojrzewanie przebiega w temperaturze 12–18°C, przy wilgotności powietrza 90–95%, średni czas wietrzenia na dobę to 1–4 godzin dla wszystkich kierunków użytkowania ziemniaków.
Schładzanie obniżenie temperatury o 0,5–1°C na dzień, przy wilgotności 90–95%, średni czas wietrzenia na dobę to 6–10 godzin dla wszystkich kierunków użytkowania ziemniaków.
Długotrwałe przechowywanie (do 8 miesięcy) przy wilgotności powietrza 90–95%, średni czas wietrzenia na dobę to 2–6 godzin, różnice są jednak w temperaturze, która wynosi dla:
– sadzeniaków: 2–4°C,
– jadalnych: 4–6°C,
– przetwórstwa spożywczego: 6–8°C,
– przemysłowych: 2–4°C. (źródło internet).

Potrzebujesz więcej informacji?

Napisz do nas!